سقز چیست؟ شناخت یک صمغ ارزشمند کوهی
سقز یکی از فرآوردههای طبیعی و سنتی ایران است که از درخت کهنسال بنه یا پسته کوهی بهدست میآید. این درخت در مناطق کوهستانی نیمهخشک، بهویژه کردستان، لرستان، کرمانشاه و زاگرس مرکزی رشد میکند و شیره طبیعی آن پس از ایجاد خراشهای کنترلشده، بهآرامی از تنه خارج میشود. این شیره که پس از تصفیه، قابل مصرف میشود، از گذشته تاکنون جزء مهمترین محصولات دارویی-غذایی طب ایرانی بوده است.
چگونه صمغ سقز تولید میشود؟
زمان برداشت شیره در اواخر تابستان تا اواسط پاییز است، هنگامی که جریان طبیعی ترشح بالا میرود. برداشتکنندگان با مهارت، نواحی مشخصی از تنه درخت را خراش میدهند تا جریان خروج شیره بیشتر شود. پس از جمعآوری، مواد خام به کارگاههای تصفیه منتقل میگردد تا ناخالصیها جدا شده و محصول نهایی بافتی نرم، سفید و یکنواخت پیدا کند. فرآیند تصفیه کاملاً طبیعی بوده و تنها شامل جداسازی ذرات درخت و تهماندههاست.
ترکیبات فعال و ارزشمند سقز
صمغ سقز سرشار از ترکیباتی مانند تربانتین، کلوفان، اسیدهای رزینی، مواد آنتیباکتریال و آنتیاکسیدان طبیعی است. این ترکیبات باعث شده که این محصول هم در طب سنتی و هم در صنایع غذایی و دارویی جایگاه ویژهای داشته باشد. به دلیل همین موادی که دارد، این صمغ شیرهای بدون مزه و کمبو است و با جویدن طولانی نیز طعم تلخی ایجاد نمیکند.
سقز چه خواص درمانی دارد؟
آدامس سقز جایگاه دارویی ویژهای داشته و نامهایی چون بنه، پسته کوهی و حتی کندر کوهی برای آن بهکار رفته است. بافت گرم و خشک آن باعث شده که در درمان بسیاری از بیماریهای سردمزاج مؤثر باشد. این ماده ارزشمند از گذشته برای تقویت معده، تسکین درد، بهبود گوارش و رفع مشکلات دهان و دندان استفاده میشد.
نکاتی که باعث اهمیت این صمغ در طب سنتی شده، عبارتاند از:
بهبود گوارش و درمان زخمهای معده
سقز با اثر ضدباکتری طبیعی خود، مانع رشد هلیکوباکترپیلوری میشود و در نتیجه برای درمان زخم معده و اثنیعشر مؤثر است. این ماده سرعت ترمیم بافتهای آسیبدیده دستگاه گوارش را افزایش میدهد و از ترشح بیش از حد اسید جلوگیری میکند.
تقویت دهان، لثه و پیشگیری از پوسیدگی
جویدن منظم صمغ سقز به دلیل تحریک بزاق و پاکسازی سطح دندان، بوی بد دهان را کاهش داده و باکتریهای مخرب دهان را مهار میکند. استحکام لثه نیز در نتیجه استفاده مداوم افزایش مییابد.
اثرات مفصلی و عضلانی
طبع گرم آن سبب شده که بهصورت موضعی برای دردهای مفصلی، رماتیسمی و کوفتگی عضلات مورد استفاده قرار گیرد. مالیدن این سمغ حرارتبخش طبیعی ایجاد میکند و جریان خون موضعی را بالا میبرد.
کمک به دفع سنگ کلیه
مصرف شیره رقیقشده آن در حالت ناشتا به حرکت و دفع بهتر سنگ کلیه کمک میکند.
تسکین مشکلات تنفسی
پودر یا بخور آن در تسکین خارش گلو، بهبود سرفه و بازکردن مجاری تنفسی نقش دارد.
خواص صنعتی سقز
علاوه بر ارزش دارویی، کاربردهای صنعتی این محصول نیز گسترده است. ترکیبات آن در صنایع زیر استفاده میشود:
- تولید عطر و اسانسهای گیاهی
- ساخت آدامس طبیعی
- تهیه واکس، انواع رزین و چسب
- صنایع کاغذ و مرکب
- تولید خمیردندان و شویندههای گیاهی
وجود مواد طبیعی چون تربانتین و کلوفان، دلیل اصلی حضور این محصول در صنایع مختلف است.
چگونه سقز اصل را تشخیص دهیم؟
نمونه اصل با ویژگیهای زیر شناخته میشود:
- رنگ کاملاً سفید و روشن
- بیبو و تقریباً بیطعم
- عدم تغییر رنگ در طول زمان
- عدم چسبندگی به دندان هنگام جویدن
- استحکام بالا و حفظ فرم حین جویدن
نمونههای زردرنگ، چسبنده یا دارای بوی تند معمولاً خالص یا مرغوب نیستند.
نحوه مصرف
برای بیشترین اثرگذاری، استفاده صحیح ضروری است:
- مصرف خوراکی:
برای تقویت معده، رفع یبوست و بهبود گوارش، روزانه به اندازه یک بادام جویده شود. - مصرف موضعی:
برای دردهای مفصلی، میتوان آن را با روغن زیتون کمی گرم کرد و روی محل درد ماساژ داد. - مصرف ناشتا:
برای کمک به دفع سنگ کلیه، مقدار بسیار کم از شیره خام، صبح ناشتا مصرف میشود. - مصرف در بخور:
برای تقویت چشم و بهبود مشکلات تنفسی، مقدار کمی بخار داده شده و از دود آن استفاده میشود.
نکات مهم مصرف
- زیادهروی نکنید: گرمی زیاد ممکن است موجب برافروختگی یا خشکی دهان شود.
- افراد با مزاج گرم باید در مصرف احتیاط بیشتری کنند.
- در بارداری بدون نظر متخصص طب سنتی مصرف نشود.
- کودکان فقط با دوز بسیار محدود و تحت نظر بزرگسال مصرف کنند.
- برای مصرف دارویی طولانیمدت بهتر است با متخصص طب ایرانی مشورت شود.
جمعبندی
سقز بهعنوان یک داروی سنتی و هم مادهای صنعتی نقش گستردهای در زندگی روزمره دارد. صمغ سقز به دلیل خواص ضدباکتری، ضدالتهابی، تقویتکننده معده و مفاصل، و همچنین کاربردهای بهداشتی، بهعنوان یک محصول ممتاز در عطاریها و صنایع غذایی شناخته میشود. شناخت نمونه اصل، نحوه مصرف صحیح و توجه به طبع گرم آن میتواند بیشترین بهره را برای مصرفکننده به همراه داشته باشد.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.