ریشه اسرول چه خواصی دارد؟

ریشه اسرول هندی (Rauvolfia serpentina) از خانواده‌ی Apocynaceae بوده و درختچه‌ای همیشه‌سبز و دارویی است که بومی مناطق گرمسیری آسیا از جمله هند، نپال، پاکستان، تایلند و جنوب ایران است. این گیاه ارتفاعی بین ۶۰ تا ۹۰ سانتی‌متر دارد، برگ‌های بیضی‌شکل و گل‌های کوچک سفید یا صورتی تولید می‌کند. بخش دارویی اصلی آن، ریشه اسرول است که طعم تلخ و بویی خاص دارد و در طب سنتی هند (آیورودا) از قرن‌ها پیش برای درمان اختلالات عصبی و قلبی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

ترکیبات فعال ریشه اسرول

این ریشه  سرشار از آلکالوئیدهای طبیعی از جمله «رزرپین»، «آجمالین»، «سروپین» و «رائولفین» است که همگی اثر مستقیم بر سیستم عصبی و قلبی دارند. رزرپین مهم‌ترین ماده فعال این ریشه است که باعث کاهش فشار خون، آرام‌سازی اعصاب و بهبود خواب می‌شود. این ترکیبات به‌صورت هم‌افزا عمل کرده و باعث تسکین دردهای عصبی، بهبود عملکرد مغز و کنترل استرس می‌شوند.

خواص درمانی ریشه اسرول

مطالعات سنتی و علمی متعددی تأیید کرده‌اند که این گیاه دارویی در درمان بسیاری از مشکلات جسمی و روانی مؤثر است. از جمله خواص شناخته‌شده آن:

کاهش فشار خون بالا

با گشاد کردن رگ‌ها و کاهش مقاومت عروق محیطی، به پایین آوردن فشار خون کمک می‌کند. به همین دلیل از آن در ترکیبات دارویی ضد فشار خون طبیعی استفاده می‌شود.

آرام‌بخش و ضد اضطراب

ترکیبات آلکالوئیدی این گیاه با کاهش ترشح آدرنالین، اضطراب، تپش قلب و بی‌خوابی را کاهش می‌دهند. در آیورودا، مصرف کوبیده ریشه با گلاب پیش از خواب برای آرامش و رفع بی‌خوابی توصیه شده است.

درمان اختلالات عصبی و روانی

ریشه اسرول در طب سنتی برای کمک به درمان صرع، اختلال دوقطبی، اسکیزوفرنی و تشنج به کار رفته است. اثرات آرام‌بخش و تنظیم‌کننده خلق، آن را به یک گزینه طبیعی برای حمایت از سلامت روان تبدیل کرده است.

تسکین درد و التهابات

با داشتن ترکیبات ضدالتهابی طبیعی، ریشه اسرول در کاهش دردهای عضلانی، میگرن، تب و التهاب‌های پوستی نقش دارد.

بهبود عملکرد قلب

این گیاه در تنظیم ضربان قلب، کاهش اضطراب ناشی از مشکلات قلبی و بهبود گردش خون مؤثر است و برخی پژوهش‌ها استفاده از آن را در بیماران دچار آنژین خفیف تأیید کرده‌اند.

سم‌زدایی و تقویت بدن

ریشه اسرول به پاک‌سازی کبد، تقویت عملکرد گوارش و افزایش توان عمومی بدن کمک می‌کند.

نحوه مصرف و آماده‌سازی

این ریشه معمولاً به شکل پودر، کپسول یا دمنوش مصرف می‌شود. روش سنتی تهیه دمنوش آن به شکل زیر است:

طرز تهیه دمنوش ریشه اسرول:

• ۳ تا ۴ گرم پودر ریشه اسرول را در یک لیوان آب گرم بریزید.
• آن را به‌مدت ۱۵ دقیقه بر روی حرارت غیرمستقیم دم کنید.
• پس از صاف‌کردن، می‌توانید با کمی عسل یا گلاب میل کنید.

نکته: مصرف این گیاه باید تحت نظر پزشک یا متخصص طب سنتی باشد، زیرا مقدار مصرف بیش‌ازحد ممکن است موجب افت فشار یا خواب‌آلودگی شدید شود.

موارد احتیاط و منع مصرف

اگرچه ریشه اسرول در مقادیر کنترل‌شده مفید است، ولی در برخی شرایط باید با احتیاط مصرف شود:

• زنان باردار و شیرده: ممکن است باعث انقباض رحم شود و مصرف آن در بارداری ممنوع است.
• افراد دارای فشار خون پایین: احتمال افت فشار ناگهانی وجود دارد.
• بیماران مبتلا به افسردگی شدید: باید با تجویز پزشک مصرف شود.
• افراد سردمزاج: بهتر است با پودر فلفل سیاه (مصلح آن) مصرف کنند.

نکات علمی و پژوهشی

• مطالعات جدید نشان می‌دهد که آلکالوئیدهای ریشه اسرول در درمان اضطراب و بی‌خوابی نتایج مثبتی دارند.
• در یک پژوهش بالینی، این گیاه توانست علائم روان‌پریشی و استرس شدید را در بیماران به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
• استفاده از ریشه اسرول در درمان کودکان مبتلا به اوتیسم (در دوزهای پایین) مورد بررسی قرار گرفته و اثرات آرام‌بخش ملایمی نشان داده است.

طرز تشخیص و کیفیت

ریشه مرغوب اسرول باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:

• رنگ قهوه‌ای روشن با بوی ملایم خاکی
• پوست نرم و بدون ترک زیاد
• خردشدن آسان هنگام کوبیدن
• فاقد کپک یا بوی تند کهنگی

برای نگهداری، ریشه را در ظرف دربسته و دور از نور مستقیم نگه دارید تا ترکیبات فعال آن حفظ شود.

جمع‌بندی

ریشه اسرول هندی یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی با قدمت چند قرن در طب آیوروداست که با خواص فراوانی چون کاهش فشار خون، آرام‌بخشی، تسکین اعصاب و بهبود خواب شناخته می‌شود. استفاده از این ریشه به صورت کنترل‌شده و آگاهانه می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی، آرامش روان و سلامت عمومی کمک کند.

با این حال، مصرف ریشه اسرول بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود؛ چرا که دوز، مدت مصرف و ترکیب آن با سایر گیاهان دارویی باید بر اساس وضعیت بدنی هر فرد تنظیم گردد.