شکر قهوهای؛ طعم شیرین سلامتی
در سالهای اخیر شکر قهوهای به یکی از محبوبترین جایگزینها برای شکر سفید تبدیل شده است؛ هم به خاطر طعم کاراملی و دلنشینش و هم به دلیل اینکه نسبت به شکر سفید، کمی «طبیعیتر» و مغذیتر است. اما واقعاً این شکر چیست، چطور به دست میآید، چه خواصی دارد و تفاوتش با شکر سفید در چیست؟ در این مقاله همه این موارد را به زبان ساده و کاربردی مرور میکنیم.
شکر قهوهای چیست و چطور به دست میآید؟
شکر قهوهای از همان مواد اولیه شکر سفید یعنی نیشکر یا چغندر قند تولید میشود، اما تفاوت اصلی در میزان تصفیه و مقدار «ملاس» باقیمانده در آن است.
در فرآیند تولید شکر، ابتدا عصاره نیشکر یا چغندر گرفته میشود، سپس با حرارت و تغلیظ، شیره غلیظ قند به دست میآید. اگر این شیره کاملاً تصفیه و ملاس آن جدا شود، شکر سفید تولید میشود. اما در این محصول، بخشی از این ملاس به صورت طبیعی در دانههای شکر باقی میماند یا دوباره به شکر سفید اضافه میشود. همین ملاس است که رنگ قهوهای، بافت کمی نرمتر، رطوبت بیشتر و طعم کاراملی خاص به به این نوع شکر میدهد.
به طور خلاصه این شکر رنگ قهوهای «شکر کمتر تصفیهشده» است که بخشی از شیره طبیعی نیشکر را در خود نگه داشته و به همین دلیل نسبت به شکر سفید، کمی مواد معدنی بیشتری دارد.
طبع و مزاج
طبع این شکر خام گرم استد. همین گرمی مزاج باعث شده که از آن در درمان برخی مشکلات مرتبط با «سردی» بدن استفاده شود. مصرف متعادل این محصول برای کمک به نفخ معده، یبوست، احساس ضعف و سردی بدن، دلپیچه و سردردهای ناشی از سردی توصیه شده است. همچنین در برخی نسخههای سنتی، از آن برای کاهش دردهای عضلانی و شکمی و حتی قولنج خفیف استفاده میشود. البته به دلیل همین طبع گرم، زیادهروی در مصرف آن میتواند باعث احساس خستگی، بیحالی و حتی برهم خوردن تعادل مزاجی شود؛ بنابراین تعادل همیشه اصل مهمی است.
ارزش غذایی شکر
اساس هر دو نوع شکر، کربوهیدرات ساده (ساکاروز) است؛ یعنی این شکر هم مثل شکر سفید یک منبع انرژی سریعالاثر برای بدن محسوب میشود. تفاوت اصلی در وجود مقداری ملاس در نوع قهوهای است. ملاس حاوی مقدار کمی مواد معدنی مانند کلسیم، پتاسیم، آهن و منیزیم است. این مقادیر آنقدر زیاد نیست که این شکر را به یک «منبع جدی مواد مغذی» تبدیل کند، اما نسبت به شکر سفید کمی وضعیت بهتری دارد. از نظر کالری، یک قاشق چایخوری شکر قهوهای حدود ۱۵ کالری و مقدار مشابه شکر سفید حدود ۱۷ کالری دارد؛ اختلاف زیاد نیست، اما در رژیمهای دقیق کالریشماری میتواند اندکی مؤثر باشد.
مهمترین خواص شکر قهوهای برای سلامتی
کمک به افزایش انرژی و شادابی روزانه
نوع نیمهتصفیه و قهوهای رنگ شکر مانند شکر سفید، قند ساده است و خیلی سریع وارد جریان خون میشود و انرژی در دسترس بدن را بالا میبرد. تفاوت اینجاست که همراه با این انرژی، مقدار کمی مواد معدنی و ملاس هم وارد بدن میشود و به همین دلیل بعضیها تحمل بهتری نسبت به آن دارند. استفاده از مقدار کم از شکر کاراملی در صبحانه یا دمنوش میتواند به کاهش احساس ضعف و خستگی کمک کند؛ به شرطی که در طول روز در مصرف آن زیادهروی نشود.
کمک به کاهش دردهای قاعدگی
ترکیب این محصول با دمنوشهایی مثل زنجبیل، زعفران یا چای، برای کاهش دردهای قاعدگی و کمک به منظم شدن چرخه عادت ماهانه توصیه شده است. گرمی مزاج آن در کنار گیاهان گرم، به بهبود گردش خون و کاهش اسپاسمهای عضلانی رحم کمک میکند.
حمایت از دستگاه گوارش و کاهش نفخ
جایگزین کردن شکر سفید با شکر قهوهای در برخی افراد باعث کاهش نفخ و احساس سنگینی بعد از مصرف شیرینی میشود. به دلیل باقیماندن ملاس و نوع فرآوری، معمولاً برای دستگاه گوارش «قابلتحملتر» است و میتواند به هضم بهتر غذا کمک کند، البته باز هم به شرط مصرف متعادل.
کمک در نسخههای سنتی برای سرماخوردگی و گلودرد
شکر قهوهای در طب سنتی همراه با زنجبیل، پیاز، عسل یا دمنوشهای گرم برای کاهش گلودرد، نرم کردن سینه و کمک به خروج خلط استفاده میشود. ترکیب آن با زنجبیل تازه یا پیاز قرمز در قالب شربت خانگی، یکی از نسخههای قدیمی برای درمان سرفههای خشک و گلودردهای سرد مزاج گزارش شده است.
انواع شکر قهوهای و کاربردهای آن در آشپزی
شکر قهوهای تنها «یک نوع» نیست و بسته به میزان ملاس و روش تولید، انواع مختلفی دارد. نوع روشن و تیره آن در بازار رایجتر است؛ هر چه رنگ تیرهتر باشد، ملاس بیشتر است و طعم کاراملی قویتری دارد.نوع روشن آن برای شیرین کردن نوشیدنیها، دسرها و استفاده روزمره مناسب است، در حالی که نوع تیره بیشتر در شیرینیپزی حرفهای، تهیه سسها و غذاهایی با طعم غلیظتر کاربرد دارد. برخی انواع دیگر مانند توربینادو، دمرارا، موسکوادو یا پودر شکر (روان) تفاوتهایی در بافت، رطوبت و طعم دارند و بیشتر در آشپزی تخصصی، کیکپزی و تزئین دسرها استفاده میشوند.
تفاوت نوع قهوهای و سفید شکر
از نظر منبع، هر دو تقریباً یکی هستند؛ نیشکر یا چغندر قند. تفاوت واقعی در چند نکته خلاصه میشود:
در شکر سفید، ملاس تقریباً به طور کامل جدا شده و دانههای شکر کاملاً تصفیه و سفید میشوند. در شکر قهوهای بخشی از این ملاس باقی میماند یا مجدداً به شکر سفید افزوده میشود. به همین دلیل این شکر رنگ قهوهای، طعم کاراملی و بافت کمی مرطوبتر دارد.
شکر قهوهای به دلیل وجود ملاس دارای مقادیر اندکی کلسیم، پتاسیم، آهن و منیزیم است، در حالی که شکر سفید تقریباً فاقد این مواد است. با این حال، این اختلاف آنقدر بزرگ نیست که نوع قهوهای شکر را به یک «منبع جدی مواد معدنی» تبدیل کند.
از نظر کالری و تأثیر بر قند خون هم تفاوت چشمگیری وجود ندارد. هر دو به سرعت قند خون را بالا میبرند و در مصرف زیاد، میتوانند در افزایش وزن، چاقی، دیابت و مشکلات قلبی نقش داشته باشند. بنابراین نباید تصور کرد که این محصول یک شیرینکننده «کاملاً سالم» است؛ بلکه تنها گزینهای کمی بهتر از شکر سفید به حساب میآید.
شکر قهوهای و دیابت؛ انتخاب مطمئن یا تنها تفاوت ظاهری؟
بسیاری از افراد دیابتی تصور میکنند شکر قهوهای برایشان بیضرر است، چون «طبیعیتر» است یا کالری کمتری دارد. واقعیت این است که از نظر شاخص گلیسمی و سرعت اثر بر قند خون، تفاوت بین این دو نوع شکر اندک است و هر دو میتوانند قند خون را به سرعت بالا ببرند.
برای افراد مبتلا به دیابت، مهمترین اصل، «کم کردن مصرف همه انواع شکر» است، نه فقط عوض کردن نوع آن. اگر پزشک اجازه دهد، استفاده محدود و کنترلشده از شکر رنگ قهوهای میتواند نسبت به شکر سفید انتخاب بهتری باشد، اما همچنان باید با احتیاط انجام شود و جایگزین کامل شیرینکنندههای مناسب دیابت نیست.
مضرات مصرف بیرویه شکر
با وجود تمام مزایا، شکر تیرهرنگ همچنان شکر است؛ یعنی مصرف زیاد آن میتواند در طولانیمدت باعث اضافه وزن، چاقی شکمی، افزایش ریسک دیابت نوع دو، پوسیدگی دندان، افزایش تریگلیسیرید و حتی اختلال در خلقوخو شود. در کودکان، زیادهروی در مصرف هر نوع شکر از جمله این محصول میتواند با کاهش تمرکز، تغییرات خلقی و افزایش تمایل به شیرینی بیشتر همراه باشد. بنابراین شکر را باید «حداقل تا حد ممکن سالمتر» مصرف کرد، نه «آزادانه و بدون محدودیت».
جمعبندی؛ مصرف متعادل
شکر قهوهای یک شیرینکننده خوشطعم با بافت لطیفتر و طعم کاراملیتر از شکر سفید است که به دلیل وجود ملاس، کمی مواد معدنی بیشتری دارد و در طب سنتی طبع آن گرم دانسته میشود. این شکر، در نسخههای طبیعی برای کاهش درد قاعدگی، بهبود نفخ، سرماخوردگی و در اسکرابهای پوستی برای لایهبرداری و نرم کردن پوست کاربرد زیادی دارد.
با این حال، از نگاه تغذیهای، این محصول هنوز هم یک قند ساده است و مصرف زیاد آن میتواند همان مشکلات شکر سفید را ایجاد کند. بهترین رویکرد این است که اگر قرار است در رژیم غذاییمان از شکر استفاده کنیم، این نوع شکر را به عنوان گزینهای کمی بهتر و خوشطعمتر انتخاب کنیم، ولی مقدار آن را محدود نگه داریم و همیشه اصل «اعتدال» را رعایت کنیم.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.