طرز تهیه دم گیلاس؛ آرامش قبل از خواب
دم گیلاس همان ساقه باریک و چوبیِ پشت میوه است که شکوفه را از لحظه تشکیل تا تبدیل شدن به میوه رسیده، تغذیه و به شاخه متصل میکند. این ساقه قهوهای رنگ و نسبتاً سفت، اگر هنگام برداشت همراه میوه باقی بماند، از ترک خوردن پوست گیلاس، از دست رفتن آب میوه و فساد زودرس آن جلوگیری میکند. در عطاریها پس از جدا شدن میوه، این ساقهها خشک شده و بهعنوان یک گیاه دارویی مستقل استفاده میشوند.
معرفی گیاه گیلاس و بخش دارویی آن
گیلاس یا آلوکک با نام علمی Prunus avium درختی بدون خار از تیره گلسرخ (Rosaceae) است که میوهای کوچک، گوشتی و هستهدار با رنگهای قرمز، سیاه یا زرد تولید میکند. این میوه هم بهصورت تازه و هم به شکل مربا، کمپوت و انواع دسر مصرف میشود. علاوه بر میوه، برگ و ساقه نیز در طب سنتی ارزش دارویی دارند و برای مشکلات کلیه، کبد، پوست و کاهش وزن به کار میروند. ساقه خشکشده گیلاس همان بخشی است که در عطاریها بهصورت بستهبندیشده یا فلهای عرضه میشود و پایه اصلی دمنوشها و جوشاندههای کلیهمحور و مدر به شمار میرود.
ترکیبات و ارزش غذایی ساقه گیلاس
ساقه خشکشده گیلاس ترکیبی از مواد مغذی و ترکیبات فعال گیاهی است. در آن مقادیری انرژی، پروتئین، کربوهیدرات و فیبر غذایی وجود دارد و از نظر مواد معدنی، حاوی کلسیم، منگنز، منیزیم، فسفر، پتاسیم و آهن است. در کنار این موارد، ویتامینهای A و C و فولات نیز در آن دیده میشود که به تقویت سیستم ایمنی و سلامت پوست و چشم کمک میکنند.
از نظر ترکیبات گیاهیِ فعال، این ساقه دارای کاتچین، تاننها، گلیکوزیدهای سیانوژنیک، فلاونوئیدها، لکوآنتوسیانین، پورینها، ترکیبات فنلی و اسیدهای آلی مانند مشتقات سالیسیلیک است. حضور آنیونهایی مثل کلر و ازت و کاتیونهایی مانند پتاسیم، کلسیم، منیزیم و سدیم، آن را به یک مدر طبیعی و مناسب برای پاکسازی کلیهها تبدیل کرده است. مجموعه این ترکیبات، پایه اثرات ضدالتهابی، ادرارآور، سمزدا و سنگشکن این گیاه به حساب میآید.
طبع و ماهیت درمانی
در منابع طب سنتی ایرانی، برای این ساقه طبعی سرد و خشک ذکر شده است. به همین دلیل معمولاً برای متعادلکردن مزاجهای بسیار گرم، کاهش التهابهای داخلی، تخلیه حرارت اضافی بدن و پاکسازی خون توصیه میشود. در مقابل، افرادی که مزاج بسیار سرد و خشک دارند، بهتر است آن را همراه با مصلحاتی مثل عسل، دارچین یا رازیانه مصرف کنند تا از بروز ضعف و سردی بیش از حد جلوگیری شود.
خواص و فواید دارویی دم گیلاس کدامند؟
1. تأثیر دم گیلاس بر کلیه و مجاری ادراری
این ساقه یکی از شناختهشدهترین داروهای گیاهی برای کلیه و مجاری ادراری است. بهدلیل داشتن پتاسیم بالا و ترکیبات فنلی، مصرف منظم جوشانده یا دمنوش آن باعث افزایش حجم ادرار، شستوشوی مجاری ادراری، دفع آب اضافی و کمک به خروج سموم محلول در آب میشود. این ویژگی، احتمال تشکیل رسوبات و سنگ را کاهش داده و برای پیشگیری و کمک به درمان سنگ کلیه و سنگهای مجاری ادراری کاربرد دارد. ترکیب این ساقه با کاکل ذرت، میوه نسترن، خارشتر و خارخسک یکی از نسخههای رایج سنگشکن در طب گیاهی است.
2. کمک به درمان روماتیسم، آرتروز و نقرس
استفاده از دمنوش این ساقه برای کاهش التهاب مفاصل، روماتیسم و آرتروز رایج است. فلاونوئیدها و سایر ترکیبات ضدالتهاب موجود در آن، به کاهش ورم، درد و خشکی مفاصل کمک میکنند. از سوی دیگر، این گیاه در کاهش اسید اوریک خون نقش دارد؛ اسیدی که در بیماران مبتلا به نقرس بیش از حد تولید و در مفاصل رسوب کرده و باعث درد شدید، قرمزی و التهاب میشود. کاهش تدریجی اسید اوریک با کمک این دمنوش میتواند تعداد حملات نقرس را پایین بیاورد و شدت علائم را محدود کند.
3. سمزدایی خون، تقویت کبد و کاهش سلولیت
این ساقه در کنار خاصیت مدر، به پاکسازی و رقیقتر شدن خون کمک میکند و میتواند به دفع سموم متابولیکی و کاهش التهابهای مزمن در بدن یاری برساند. در منابع طب سنتی، برای کمک به بهبود کبد چرب و حمایت از عملکرد کبد، مصرف منظم جوشانده آن پیشنهاد شده است. از طرف دیگر، بهدلیل کمک به دفع آب و سموم از بافتهای زیرپوستی، مصرف طولانیمدت این نوشیدنی در کنار رعایت رژیم و ورزش، برای کاهش سلولیت و بهبود ظاهر پوست مفید دانسته میشود.
4. تأثیر بر یبوست، گوارش و وزن
وجود فیبر گیاهی و ترکیبات ملین ملایم در این ساقه، در کنار مصرف میوه گیلاس، به تنظیم حرکات روده و پیشگیری از یبوست کمک میکند. این موضوع بهویژه برای افرادی که بهدلیل کمتحرکی یا رژیم غذایی نامناسب دچار خشکی مزاج هستند، اهمیت دارد. از سویی دیگر، مصرف این نوشیدنی گیاهی بهعنوان بخشی از برنامه کاهش وزن، با افزایش ادرار، کاهش احتباس مایعات و حمایت از عملکرد کبد و دستگاه گوارش، میتواند روند لاغری و چربیسوزی را همراهی کند.
5. حمایت از قلب، چشم و سیستم عصبی
افزایش مصرف این نوشیدنی گیاهی، بهواسطه وجود فلاونوئیدها، کاروتنوئیدها و مواد معدنی، در کاهش کلسترول بد، حمایت از عضله قلب و تنظیم نسبی ضربان مؤثر است. آنتیاکسیدانهای موجود، به محافظت از سلولهای شبکیه، پیشگیری از التهاب و خشکی چشم و کاهش سرعت پیری سلولی کمک میکنند. برخی منابع به وجود ترکیباتی اشاره میکنند که با حمایت از سیستم عصبی، به کاهش استرس، اضطراب، افسردگی و حتی پیشگیری از بیماریهایی مانند پارکینسون کمک میکنند.
6. تأثیر بر خواب و آرامش
وجود ملاتونین و ترکیبات آرامبخش در این ساقه، آن را به گزینهای مناسب برای بهبود کیفیت خواب تبدیل کرده است. مصرف یک فنجان دمنوش در ساعات پایانی روز، به تنظیم چرخه خوابوبیداری، کاهش تنشهای عصبی و رسیدن به آرامش بیشتر کمک میکند. این نوشیدنی گیاهی بدون کافئین است و میتواند جایگزینی مناسب برای نوشیدنیهای حاوی کافئین در ساعات عصر باشد.
طرز تهیه دمنوش و جوشانده
دمنوش دم گیلاس؛ طرز تهیه قدمبهقدم
برای تهیه دمنوش، ابتدا ساقهها را بهخوبی با آب سرد بشویید تا هرگونه گرد و غبار و آلودگی احتمالی از بین برود. سپس آنها را در سایه خشک کنید تا کپک نزنند. بعد از خشک شدن، مقدار تقریبی معادل سه انگشت از ساقهها را در یک قوری چینی یا شیشهای بریزید، روی آن آب جوش اضافه کنید و روی حرارت غیرمستقیم یا روی کتری در حال جوش قرار دهید تا حدود ۳۰ تا ۴۰ دقیقه بهآرامی دم بکشد. رنگ نهایی دمنوش، قهوهای روشن مایل به کهربایی خواهد بود.
جوشانده ساقه گیلاس برای اثرگذاری بیشتر
از آنجا که بافت این ساقه شبیه ساقه درخت است و نسبتاً سخت محسوب میشود، جوشانده کردن، روش مؤثرتری برای آزاد شدن کامل مواد مؤثره به شمار میآید. برای این منظور، ساقه شسته و خشکشده را در ظرفی حاوی آب سرد بریزید، روی حرارت ملایم بگذارید و اجازه دهید حدود ۲۰ دقیقه بهآرامی بجوشد. سپس شعله را خاموش کرده، در ظرف را بگذارید تا چند دقیقه دیگر بهصورت غیرمستقیم دم بکشد و بعد صاف کرده و مصرف کنید.
نحوه مصرف و نکات مهم
- دوز روزانه معمول: در اغلب نسخههای سنتی، روزانه ۲ تا ۴ گرم از ساقه خشکشده، سه بار در روز بهصورت دمکرده در یک فنجان مصرف میشود.
- مصرف برای سنگ کلیه و مجاری ادراری: افرادی که دچار مشکلات کلیوی، مثانه و مجاری ادراری هستند، میتوانند این جوشانده را در چند نوبت روزانه میل کنند تا حجم ادرار افزایش یافته و مجاری ادراری شستوشو شود.
- ترکیب سنگشکن: برای کمک به خرد شدن و دفع سنگهای ریز، میتوان حدود ۵۰ گرم از این ساقه، ۵۰ گرم پودر مغز هسته گیلاس و حدود ۱۰ گرم رازیانه را مخلوط، ۱۰ تا ۲۰ دقیقه دم کرده و هر ۸ ساعت یکبار یک فنجان از آن را نوشید.
- همراهی با سایر گیاهان: ترکیب با کاکل ذرت، میوه نسترن، خارشتر و خارخسک (بهصورت دمکرده یا همراه با عرقیات آنها) اثر مدر و سنگشکن را تقویت میکند.
- زمانهای مناسب مصرف: برای اثرات کلیوی و سمزدایی، معمولاً مصرف بین وعدههای غذایی توصیه میشود؛ برای کمک به خواب، یک فنجان در ساعات پایانی روز یا عصر مناسب است.
- مصلحات و همراهی غذایی: در افراد سردمزاج، ترکیب با عسل، دارچین، رازیانه یا مصرف همراه با خوراکیهای گرممزاج، تعادل بهتری ایجاد میکند.
- مدت دوره مصرف: برای اهداف درمانی، معمولاً دورههای چند هفتهای با وقفههای کوتاه پیشنهاد میشود؛ در عین حال، بهتر است برنامه دقیق مصرف را با یک متخصص طب سنتی هماهنگ کنید.
- نکات مربوط به دمنوش دم گیلاس: افراد مبتلا به نقرس، روماتیسم یا کسانی که مستعد تشکیل سنگ کلیه هستند، میتوانند این نوشیدنی را بهصورت دورهای در برنامه روزانه خود قرار دهند.
عوارض، احتیاطها و موارد منع مصرف
با آنکه تاکنون گزارش علمی مشخصی از عوارض جدی ناشی از مصرف این گیاه منتشر نشده است، اما هر داروی گیاهی در صورت افراط یا مصرف ناآگاهانه میتواند مشکلساز شود. مصرف بیرویه ممکن است باعث افت بیش از حد فشار خون، ضعف، سرگیجه یا تحریک معده در افراد حساس شود.
بهدلیل نبود مطالعات آکادمیک کافی، توصیه میشود زنان باردار و شیرده از مصرف خودسرانه این دمنوش و جوشانده پرهیز کرده و در صورت نیاز، فقط با تجویز و زیر نظر پزشک یا متخصص طب سنتی از آن استفاده کنند. افراد دارای بیماریهای مزمن کلیوی، قلبی یا کسانی که داروهای ادرارآور و رقیقکننده خون مصرف میکنند، نیز بهتر است پیش از اضافه کردن این نوشیدنی به برنامه روزانه خود، با پزشک مشورت کنند.
جمعبندی
ساقه خشکشده گیلاس، یعنی دم گیلاس، که در عطاریها بهعنوان گیاهی مدر، ضدالتهاب و سنگشکن شناخته میشود، منبعی غنی از ترکیبات فنلی، فلاونوئیدها، تاننها، پتاسیم و ویتامینهاست. این نوشیدنی گیاهی با افزایش ادرار، به دفع آب اضافی و سموم، پیشگیری و کمک به درمان سنگ کلیه، بهبود عفونتهای ادراری و کاهش اسید اوریک خون کمک میکند. در کنار آن، برای روماتیسم، آرتروز، نقرس، کبد چرب، سلولیت، یبوست، بهبود کیفیت خواب و حمایت از سلامت قلب، پوست و چشم نیز کاربرد دارد.
استفاده آگاهانه، منظم و در دوز مناسب، همراه با سبک زندگی سالم، میتواند این ساقه ظریف را از یک ضایعه ظاهریِ میوه به یک نوشیدنی درمانی ارزشمند در برنامه مراقبت طبیعی از سلامتی بدن تبدیل کند.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.