دانه چشوم چیست؟خواص، طرز استفاده و خطرات مصرف
دانه چشوم یا چشمیزک یکی از گیاهان کمتر شناختهشده اما بسیار مهم در طب سنتی است که عمده شهرت آن به دلیل مصرف موضعی برای مشکلات چشمی است. این دانهی کوچک، سیاهرنگ، براق و کمی لغزنده، طبیعتی گرم و خشک دارد و عمدتاً در مناطق گرم و خشک میروید.
نامهای دیگر آن عبارتاند از: تشمیزج، اقاقالیس، تشمیزک، چاکسو، حبالسودان، چشمک و جکسوم (در منابع هندی).
چشوم به دلیل وجود مادهای به نام چاکسین، مصرف خوراکی آن بههیچوجه توصیه نمیشود و فقط باید به صورت موضعی و طبق دستور متخصص استفاده گردد.
طبع و ویژگیهای ظاهری
- سیاهرنگ و روغنی
- سهگوش یا مثلثی شکل
- براق و لغزنده
- اندازهای نزدیک به بهدانه
- هنگام خیساندن، پوست آن نرم شده و جدا میشود
از این دانه معمولاً برای تهیه سرمههای درمانی مخصوص چشم نیز استفاده میشده است.
طبیعت گرم و خشک؛ افراد با مزاج گرم باید با احتیاط بیشتری از فرآوردههای موضعی این گیاه استفاده کنند.
خواص درمانی چشوم (چشمیزک)
در این بخش، خواص مهم و معتبر دانه چشوم را با ساختار استاندارد و سئوشده بررسی میکنیم:
۱. رفع مشکلات چشمی و تقویت بینایی
چشوم مشهورترین کاربرد خود را در درمان:
- ورم ملتحمه
- خارش و سوزش چشم
- قطع ریزش اشک
- رفع کدورت چشم
- بیماریهای عفونی قدیمی چشم مانند تراخم
داشته است. برای این موارد معمولاً دانه خیسانده میشود، پوست جدا و با گلاب ساییده شده و بهصورت موضعی استفاده میشود.
گاهی نیز چند دانه را در پیاز پخته و پس از گرفتن پوست، با موادی مانند مامیران، زعفران و نبات سرمه ساخته و به چشم میکشیدند.
استفاده چشمی حتماً باید با دستور متخصص طب سنتی باشد.
۲. دافع کرمک و برخی انگلهای گوارشی
از گذشته برای دفع کرمک، از چشوم بهصورت موضعی و یا بنابر نظر متخصص با شیوههای خاص استفاده میشده است.
توجه: مصرف خوراکی مستقیم هرگز مجاز نیست.
۳. کمک به بهبود کمکاری تیروئید
در برخی نسخههای طب سنتی ترکیب دانه چشوم با بولاغ اوتی برای کاهش علائم کمکاری تیروئید توصیه شده است. این نسخه نیز نیازمند تدبیر و نظارت متخصص است و برای مصرف خودسرانه مناسب نیست.
۴. کمککننده طبیعی برای دفع سنگ کلیه و مثانه
نسخه سنتی:
دانه را ابتدا چند ساعت خیس میکنند، سپس پوست آن جدا شده و با گلاب ساییده میشود. این ترکیب را ۲ ساعت پس از غذا همراه سکنجبین مصرف میکردند.
امروزه به دلیل خطرات ماده چاکسین این نسخه برای عموم توصیه نمیشود و باید فقط تحت نظر پزشک باشد.
۵. اثر خوابآور
میوه و برگ چشوم خواص آرامبخش و خوابآور ملایمی دارند و در گذشته از دمنوش برگ آن برای آرامسازی استفاده میشده است.
۶. کاربرد موضعی برای تحلیلبرندگی و کاهش تورم
در منابع طب سنتی، چشوم جزء گیاهان «محلل» معرفی شده و در برخی ضمادها برای کاهش ورمها به کار رفته است.
آیا چشوم برای لاغری مؤثر است؟ (پاسخ علمی و صریح)
برخی منابع غیرعلمی، مصرف چشوم را برای لاغری معرفی کردهاند؛ اما:
- هیچ مدرک معتبر طب سنتی، چشوم را بهعنوان داروی لاغری معرفی نکرده است.
- مصرف خوراکی آن میتواند خطرناک و حتی مرگآفرین باشد.
- وجود ماده سمی چاکسین تأییدشده است.
نسخههایی که چشوم را با آنغوزه یا سکبینج برای لاغری پیشنهاد میکنند نیز فقط باید تحت نظارت مستقیم پزشک متخصص انجام شوند و برای عموم اکیداً ممنوع هستند.
شیوه صحیح مصرف (فقط مصرف موضعی مجاز است)
مصرف خوراکی برای عموم غیرمجاز است. اما برای مصرف درمانی موضعی، روش سنتی آن چنین است:
۱. خیساندن دانه: ابتدا دانه چند ساعت در آب قرار داده میشود تا پوست آن نرم شود.
۲. جداسازی پوست: پوست جدا شده و مغز دانه با گلاب سائیده میشود.
۳. مصرف موضعی: سپس به شکل ضماد یا محلول استفاده میشود.
(نوع و مقدار مصرف باید توسط درمانگر مشخص شود.)
عوارض و خطرات مصرف چشوم
به دلیل وجود ماده خطرناکی به نام چاکسین، مصرف نادرست این دانه میتواند باعث:
- تنگی نفس
- بینظمی ضربان قلب
- ضعف شدید اعصاب
- رعشه
- اختلال عملکرد سیستم عصبی مرکزی
- در موارد شدید: مرگ
بههیچوجه مصرف خوراکی خودسرانه انجام ندهید.
چه کسانی نباید از چشوم استفاده کنند؟
- زنان باردار
- مادران شیرده
- کودکان
- افراد با بیماریهای قلبی
- افرادی که دچار مشکلات تنفسی هستند
- هر کسی که بدون نسخه قصد مصرف خوراکی داشته باشد
جمعبندی
چشوم یا چشمیزک یک دانه گیاهی ارزشمند در طب سنتی است که بیشترین کاربرد آن در درمان مشکلات چشمی و مراقبت از سلامت چشم بوده است. با این حال به دلیل وجود ماده خطرناک چاکسین، مصرف خوراکی آن ممنوع است و فقط با نظارت متخصص باید از آن استفاده شود.
این گیاه خودرو، قدیمی و خاص، اگر درست و با تدبیر مصرف شود میتواند فواید قابل توجهی داشته باشد.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.