سویق، سبوس، پودر جوانه
سویق چیست و چه کاربردی دارد؟
سویق یکی از خوراکی‌های اصیل و پرکاربرد طب سنتی است که در ساده‌ترین تعریف، «آرد تفت‌داده‌شده» محسوب می‌شود. این ماده غذایی ارزشمند، قدمتی طولانی در فرهنگ غذایی ایرانی–اسلامی دارد و در فارسی قدیم به آن پِست یا پَست گفته می‌شد. سویق از آسیاب و تفت دادن انواع دانه‌ها، غلات یا حبوبات به دست می‌آید و چون فرآیند حرارت‌دهی آن ملایم است، بخش زیادی از ارزش غذایی مواد اولیه را حفظ می‌کند. نتیجه این فرآیند، خوراکی‌ای است که هم مقوی، سبک و قابل‌هضم است و هم می‌تواند در نقش یک مکمل غذایی کامل عمل کند.
سویق علاوه بر جنبه خوراکی، در طب سنتی به عنوان یک داروی طبیعی چندمنظوره شناخته می‌شود که برای تقویت عمومی بدن، بهبود ضعف، درمان کمردرد، افزایش انرژی و حتی کمک به رشد کودکان بسیار ارزشمند است.
تفاوت سویق با قاووت و اشتباه رایج بین آن‌ها
بسیاری سویق را با قاووت اشتباه می‌گیرند، در حالی که این دو ماهیت کاملاً متفاوت دارند. قاووت معمولاً خام است و دانه‌ها بدون تفت مصرف می‌شوند؛ در حالی که سویق همواره تفت‌داده و حرارت‌دیده است. همچنین قاووت اغلب همراه شکر، قند، هل و طعم‌دهنده‌ها تهیه می‌شود، اما سویق کاملاً خالص، ساده و بدون هیچ افزودنی است. به همین دلیل سویق در طب سنتی بیشتر جنبه دارویی دارد و خواص آن متمرکزتر و قابل‌اعتمادتر است. این خالص‌بودن باعث می‌شود سویق در نسخه‌های درمانی جایگاه ویژه‌ای داشته باشد، به‌خصوص برای مشکلات گوارشی، کمبود انرژی، رشد کودکان و تقویت بدن.
روش‌های تهیه سویق و اصول صحیح تفت‌دهی
سویق را می‌توان از طریق دو روش اصلی آماده کرد. در روش نخست، دانه ابتدا آسیاب شده و آرد حاصل روی حرارت ملایم تفت داده می‌شود تا به شکل سویق درآید. در روش دوم، ابتدا دانه‌ها حرارت داده می‌شوند و سپس آسیاب می‌گردند. هر دو شیوه صحیح است و انتخاب بین آن‌ها به نوع دانه و تجربه تهیه‌کننده بستگی دارد.
در غلات سبوس‌دار مانند گندم و جو، نکته‌ای مهم وجود دارد: سبوس و آرد باید جداگانه حرارت داده شوند و سپس پس از تفت ملایم دوباره با هم ترکیب شوند. علت این کار آن است که سبوس نسبت به دانه به حرارت حساس‌تر است و اگر از ابتدا با آرد تفت بخورد، ممکن است بسوزد یا کیفیت آن کاهش یابد. در روش عمومی تهیه سویق نیز ماده اولیه پس از آسیاب‌کردن، به‌مدت ۴۵ دقیقه تا یک ساعت روی شعله ملایم تفت داده می‌شود تا خامی و رطوبت آن گرفته شده و محصولی ماندگار و خوش‌هضم به دست آید.
روش‌های مصرف سویق و شیوه‌های ترکیب آن
مصرف سویق اصولی دارد و بهترین زمان برای استفاده از آن، صبح ناشتا و به‌صورت خشک است. معمولاً دو قاشق غذاخوری برای یک وعده کافی است. روشی که در طب سنتی رایج است، مصرف سویق به صورت خشک می‌باشد، اما امکان مخلوط‌کردن آن با روغن زیتون نیز وجود دارد. این ترکیب باعث افزایش انرژی، بهبود هضم و تقویت قوای جنسی می‌شود.
برای کودکان، سویق را می‌توان با شیر ترکیب کرد تا هم هضم آسان‌تری داشته باشد و هم مواد مغذی بیشتری به آن اضافه شود. افرادی که طعم ساده سویق را نمی‌پسندند، می‌توانند آن را با شکر، سماق، شیره میوه‌ها یا خرما ترکیب کنند. سویق که کمی نم‌زده باشد و همراه شکر مصرف شود، قدرت زیادی در قطع عطش شدید دارد. از سوی دیگر، مصرف سویق با شکر باعث افزایش وزن می‌شود، در حالی که ترکیب آن با روغن زیتون تأثیر برعکس داشته و موجب تقویت قوای جنسی خواهد شد. در بیماران، مخصوصاً کسانی که تب دارند، سویق می‌تواند به عنوان غذای اصلی و سبک استفاده شود و انرژی کافی برای بدن فراهم کند.