بولاغ اوتی (علف چشمه)؛ خواصی از دل طبیعت
بولاغ اوتی که در فارسی به آن علف چشمه، آب تره، ترهتیزک آبی، بلمک، رشاد آبی و شاهی آج نیز گفته میشود، یکی از سبزیها و گیاهان دارویی ارزشمند از خانواده شببویان است. این گیاه علفی و پایا معمولاً در کنار جویبارها، چشمهها، آبهای شیرین و مکانهای مرطوب رشد میکند و در بسیاری از کشورها حتی بهعنوان گیاه محافظتشده نیز شناخته میشود.
ساقه آن چهارگوش، ایستاده و منشعب است و برگهایی گرد تا بیضی با بریدگیهای متعدد دارد. ریشههای نابجا در قسمتهای میانی ساقه تشکیل شده و همین ویژگی باعث رشد سریع آن در آب و خاک مرطوب میشود. گونههای با گل سفید ارزش دارویی دارند؛ اما انواع با گلهای زرد یا آبی فاقد خواص نوع اصلی هستند.
این گیاه به دلیل داشتن مقدار زیادی ویتامینها، مواد معدنی و ترکیبات فعال گیاهی یکی از غنیترین گیاهان دارویی در طب سنتی ایران شناخته میشود و از آن هم بهصورت خوراکی و هم دارویی استفاده میشود.
ترکیبات بولاغ اوتی
در این گیاه، مجموعهای از مواد مفید و حیاتی برای بدن وجود دارد که شامل:
- ویتامینهای A ،C ،E ،B کمپلکس
- مواد معدنی: کلسیم، فسفر، آهن، منیزیم، سدیم، پتاسیم، ید، روی، منگنز، مس
- آنزیمهای گوارشی
- پروتئینهای گیاهی
- ترکیبات گوگردی مؤثر بر سیستم تنفسی
- گلوکوزیدها (حدود ۱۲ میلیگرم در هر ۱۰۰ گرم)
از نظر تغذیهای نیز این سبزی در بسیاری از مواد مغذی غنیتر از اسفناج، شیر و پرتقال است.
خواص دارویی بولاغ اوتی
علف چشمه بهعنوان یک «سبزی تندرستی» شناخته میشود. ترکیب ویتامینها، مواد معدنی و ترکیبات فعال گیاهی در این سبزی باعث شده هم در آشپزخانه و هم در نسخههای درمانی؛ جایگاهی ویژه داشته باشد. در ادامه مهمترین خواص آن را با شرح کاملتر میخوانید:
۱. سمزدایی و تصفیه خون
علف چشمه از گیاهانی است که بدن را بهصورت ملایم اما عمیق سمزدایی میکند.
- پاکسازی کامل بدن: این سبزی با تحریک عملکرد کبد و کلیهها، به دفع مواد زاید و رسوبات متابولیکی از خون و بافتها کمک میکند. مصرف منظم آن به مرور احساس سبکی و کاهش خستگی را در بدن ایجاد میکند.
- افزایش ادرار و کمک به دفع سموم: این سبزی خاصیت مدر دارد؛ یعنی حجم ادرار را افزایش میدهد و از این طریق به دفع سموم محلول در آب کمک میکند. این اثر بهخصوص برای افرادی که رژیم سمزدایی یا پاکسازی بدن دارند مفید است.
- درمان فشار مواد سمی در کلیه و مثانه: وقتی مواد زاید و املاح در کلیه و مثانه جمع میشوند، احساس سنگینی، سوزش و درد ایجاد میشود. مصرف علف چشمه با افزایش جریان ادرار و کاهش التهاب، فشار وارده بر این اندامها را کمتر میکند.
- تأثیر بسیار خوب در دفع انگلهای معده: ترکیبات فعال موجود در این گیاه، محیط معده و روده را برای رشد برخی انگلها نامناسب میکند و به خروج آنها کمک میکند. به همین دلیل در نسخههای سنتی، از این سبزی بهعنوان کمککننده در پاکسازی دستگاه گوارش یاد شده است.
نکته مصرفی: مصرف صبحگاهی یک استکان از عصاره یا دمکرده آن، یکی از نسخههای مشهور برای کمک به دفع سموم و شروع روز با بدنی سبکتر است.
۲. تقویتکننده کلیه و مجاری ادراری
این محصول یکی از گیاهان شاخص برای سلامت کلیه و مجاری ادراری محسوب میشود.
- خرد کردن سنگ کلیه و مثانه
مصرف منظم جوشانده یا دمکرده این گیاه میتواند به تدریج در خرد شدن و دفع سنگهای کوچک کلیه و مثانه مؤثر باشد. این خاصیت با افزایش ادرار و شستوشوی مجاری ادراری همراه است. - درمان بندآمدن ادرار
اگر بهدلایل مختلف، جریان ادرار کم و دشوار شود، این گیاه درمانی بهعنوان یک مدر طبیعی کمک میکند تا انسدادهای خفیف برطرف شود و دفع ادرار راحتتر انجام گیرد. - کاهش التهاب کلیه و مثانه
این گیاه با خواص ضدالتهابی خود میتواند سوزش و ناراحتی ناشی از التهاب کلیه و مثانه را کاهش دهد و محیط مجاری ادراری را آرامتر کند. - افزایش دفع ادرار (مدر قوی)
خاصیت ادرارآوری آن، علاوه بر سمزدایی، در کاهش ورمها و احتباس آب در بدن نیز نقش دارد.
نسخه ترکیبی:
ترکیب آب بولاغ اوتی با روغن بادام شیرین یا روغن زیتون در طب سنتی برای درمان دردهای کلیوی و مشکلات ادراری توصیه شده است.
۳. ضد سرطان و مفید برای تیروئید
نام این سبزی هم در حوزه غدد و هم در حوزه پیشگیری از سرطان نامآشناست.
- وجود ید طبیعی و کمک به تنظیم عملکرد تیروئید: این گیاه حاوی مقدار قابلتوجهی ید طبیعی است که میتواند به تنظیم کارکرد غده تیروئید کمک کند. در مناطقی که کمبود ید وجود دارد، حضور این گیاه در رژیم غذایی میتواند نقش حمایتی داشته باشد.
- مهار رشد سلولهای سرطانی به کمک منیزیم: منیزیم موجود در بولاغ اوتی از دیدگاه تغذیهای، در تنظیم تقسیم سلولی و جلوگیری از رشد بیرویه سلولها مؤثر است و از این رو بهعنوان عامل کمکی در پیشگیری از برخی سرطانها مطرح میشود.
- ضد اسکوربوت قوی (کمبود ویتامین C): بهدلیل داشتن ویتامین C فراوان، از این گیاه بهعنوان یک ضداسکوربوت قوی نام میبرند؛ یعنی از بروز عوارض کمبود ویتامین C مثل خونریزی لثه، ضعف عمومی و کاهش ایمنی جلوگیری میکند.
- مؤثر در جلوگیری از آلزایمر: آنتیاکسیدانها و ویتامین C موجود در آن از سلولهای عصبی در برابر آسیبهای اکسیداتیو محافظت میکنند و این ویژگی در کاهش ریسک ابتلا به بیماریهایی مثل آلزایمر نقش دارد.
۴. تقویت سیستم تنفسی
بهخاطر ترکیبات گوگرددار و ضدعفونیکننده، بولاغ اوتی دوست خوب ریه و مجاری تنفسی است.
- برای کمک به درمان:
- سل ریوی
- آسم و تنگی نفس
- زکام و سرماخوردگیهای مکرر
- سیاهسرفه و سرفههای عمیق
- برخی عفونتهای تنفسی
این گیاه با رقیقکردن ترشحات، پاکسازی مجاری تنفسی و تقویت سیستم ایمنی بدن، به بهبود بیماریهای تنفسی کمک میکند.
پیشنهاد مصرفی:
در نسخههای سنتی آمده است که شیره تازه بولاغ اوتی را روزانه صبح و عصر یک قاشق سوپخوری به بیمار بدهند تا عملکرد سیستم تنفسی تقویت شود.
۵. خواص گوارشی و کبدی
بولاغ اوتی بهخوبی با دستگاه گوارش و کبد همکاری میکند.
- افزایش اشتها
مصرف تازه این گیاه یا دمکرده آن، با تحریک ملایم معده، اشتها را در افرادی که بیاشتهایی دارند، افزایش میدهد. - درمان ناراحتیهای صفراوی
در موارد مشکلات صفرا، سنگهای ریز و تنبلی کیسه صفرا، گیاه علف چشمه با تحریک ترشح صفرا به هضم چربیها کمک میکند. - رفع دلدرد و نفخ
خاصیت بادشکنی و آرامشبخشی آن برای افرادی که بعد از غذا دچار نفخ، سنگینی و دلپیچه میشوند، بسیار مؤثر است. - کمک به هضم بهتر غذا
آنزیمها و ترکیبات فعال موجود در این سبزی باعث میشود هضم غذا راحتتر و سریعتر انجام شود. - درمان زخم روده و درد طحال
وجود ویتامین C و ترکیبات ضدالتهاب در این گیاه کمک میکند تا روند ترمیم زخمهای روده تسریع شود و دردهای مربوط به طحال تا حدودی تسکین یابد.
۶. تقویتکننده استخوان، عضلات و بینایی
بولاغ اوتی یک بسته کامل برای استخوانها، عضلات و چشمها است.
- پیشگیری از پوکی استخوان
وجود مقدار زیاد کلسیم و ویتامین K باعث استحکام استخوانها و پیشگیری از پوکی استخوان، خصوصاً در میانسالی و سالمندی میشود. - کمک به ساخت عضله و بهبود عملکرد عضلات
مواد معدنی مانند منیزیم و فسفر در انقباض و عملکرد صحیح عضلات نقش دارند و مصرف این گیاه میتواند به عضلهسازی و کاهش ضعف عضلانی کمک کند. - تقویت بینایی و جلوگیری از آبمروارید
ویتامین A و آنتیاکسیدانها در این گیاه به سلامت شبکیه چشم کمک کرده و احتمال بروز بیماریهایی مثل آبمروارید را کاهش میدهند.
۷. مفید برای پوست، مو و زیبایی
بولاغ اوتی علاوه بر نقش دارویی، یک یار زیبایی طبیعی نیز هست.
- رفع لکهای صورت، دست و گردن
استفاده از ضماد برگ تازه یا مصرف منظم آن میتواند در روشنتر شدن تدریجی لکهای پوستی و بهبود یکنواختی رنگ پوست مؤثر باشد. - درمان اگزما، خارش و ناراحتیهای پوستی
ترکیبات ضدالتهاب و ویتامینهای موجود در این گیاه، برای پوستهای حساس و آسیبدیده آرامبخش هستند. - پیشگیری از ریزش مو و افزایش رشد آن
شستوشوی مو با دمکرده گیاه یا استفاده از عصاره آن، جریان خون در پوست سر را بهبود میدهد و به تقویت ریشه مو کمک میکند. - افزایش شفافیت و ضخامت مو
تأمین آهن، روی و سایر مواد معدنی لازم برای ساخت مو، باعث میشود تارهای مو محکمتر، درخشانتر و سالمتر شوند.
۸. مفید برای خونسازی و کمخونی
- آهن قابل جذب بیشتر از اسفناج
این گیاه از نظر آهن قابل جذب، حتی از اسفناج نیز غنیتر گزارش شده و برای افرادی که دچار کمخونی ناشی از فقر آهن هستند، یک گزینه غذایی عالی محسوب میشود. - افزایش هموگلوبین و تقویت بدن پس از بیماری
وجود آهن، ویتامین C و مجموعهای از ویتامینهای گروه B، فرایند خونسازی را تقویت کرده و به بازگشت توان بدنی پس از بیماری کمک میکند.
۹. خواص مربوط به زنان
- بازکننده قاعدگی (قاعدهآور):برای خانمهایی که دچار تأخیر قاعدگی یا قاعدگی کم هستند، بهصورت کنترلشده به کار میرود.
- مدر حیض و پاککننده رحم: برای خروج بهتر خونهای مانده و کاهش برخی عفونتهای رحمی، از این گیاه استفاده میشده است.
- بوی رحم: هم مصرف خوراکی و هم برخی کاربردهای موضعی، در کاهش بوی نامطلوب ترشحات رحمی مؤثر گزارش شدهاند.
نکته بسیار مهم: مصرف در دوران بارداری ممنوع است؛ زیرا میتواند موجب تحریک رحم و در نتیجه سقط جنین شود.
کاربردهای دیگر
در نسخههای قدیمی از بولاغ اوتی بهعنوان:
- ضد خونریزی
- تببر
- ضد کرم و انگل
- رقیقکننده خون
- ترمیمکننده املاح بدن
- تقویتکننده عمومی
- پیشگیری از حاملگی (در گذشته)
نام برده شده است.
طریقه مصرف بولاغ اوتی
روشهای مصرف این گیاه بسیار متنوع است و میتوان آن را هم بهصورت غذایی و هم دارویی به کار برد. در ادامه، هر روش با توضیح بیشتری آمده تا کاربر بداند دقیقاً چطور از این گیاه استفاده کند.
۱. مصرف بهصورت سبزی تازه در غذاها و سالادها
- مقدار مناسب مصرف روزانه بهصورت سبزی تازه بین ۴۰ تا ۱۰۰ گرم است.
- میتوانید آن را مانند سایر سبزیهای تازه، در سالاد، سوپ، کوکو، پتاژ و انواع غذاهای گیاهی استفاده کنید.
- ترکیب آن با لیمو تازه، روغن زیتون و ماست یک پیشغذای مقوی، اشتهاآور و پاککننده خون است.
این روش مصرف، هم جنبه غذایی دارد و هم بخشی از خواص دارویی بولاغ اوتی را بهطور ملایم و روزانه به بدن میرساند.
۲. دمکرده بولاغ اوتی برای مصرف دارویی روزانه
- مقدار: حدود ۱۰ تا ۲۰ گرم گیاه خشکشده
- روش تهیه:
۱. گیاه خشک را در یک فنجان آب جوش بریزید.
2. روی فنجان را بپوشانید.
3. بگذارید حدود ۱۰ دقیقه دم بکشد. - مقدار مصرف:
روزی ۲ تا ۳ بار یک فنجان از این دمکرده نوشیده میشود.
این دمکرده برای افزایش اشتها، بهبود گوارش، کمک به دفع سموم، تنظیم صفرا و تقویت کلیهها بسیار مناسب است.
۳. شربت بولاغ اوتی (نسخه سنتی و مقوی)
- مواد لازم:
- ۱ کیلوگرم افشره برگ تازه
- ۱ کیلوگرم عسل طبیعی (یا شکر، در صورت نبود عسل)
- روش تهیه:
۱. افشره برگ تازه را بگیرید.
۲. آن را با عسل در ظرف مناسب مخلوط کنید.
۳. روی حرارت ملایم قرار دهید تا عسل کاملاً حل و مخلوط یکدستی ایجاد شود.
۴. پس از رسیدن به قوام شربت، ظرف را از روی حرارت بردارید و بگذارید سرد شود.
۵. شربت را در ظروف شیشهای دربسته و دور از نور مستقیم نگهداری کنید. - نحوه مصرف:
روزانه ۱ تا ۲ قاشق غذاخوری از این شربت میتوان مصرف کرد؛ میتوان آن را به تنهایی یا مخلوط با کمی آب نوشید.
این شربت برای تقویت عمومی بدن، تنظیم تیروئید، بهبود کمخونی، تقویت ریه و سمزدایی گزینهای عالی است.
۴. ضماد موضعی برای پوستهای ملتهب و دملها
برای بهرهبردن از خواص موضعی بولاغ اوتی:
- برگهای تازه را بشویید.
- کمی آنها را له کنید تا شیره آن خارج شود.
- بر روی اگزما، خارش، دملهای زیرپوستی و غدههای چربی قرار دهید.
این ضماد به کاهش التهاب، خارش و کمک به تخلیه و ترمیم دملها کمک میکند.
۵. ماسک و تونیک مو برای تقویت ریشه و کاهش ریزش
- مقدار مناسبی در آب جوش دم کنید.
- پس از دم کشیدن، آن را صاف کنید تا فقط مایع باقی بماند.
- پس از شستوشوی مو، در حالیکه مو کمی نمدار است، این دمکرده را روی پوست سر و ساقه مو ماساژ دهید.
- چند دقیقه صبر کنید و سپس در صورت تمایل آبکشی ملایم انجام دهید.
این روش به تقویت ریشه مو، افزایش رشد، کاهش ریزش و درخشندگی بیشتر موها کمک میکند.
۶. مصرف عرق بولاغ اوتی بهعنوان فرآورده آماده
برای کسانی که دسترسی به گیاه تازه ندارند، عرق این گیاه یک شکل ساده و در دسترس از این گیاه است.
- مقدار مصرف معمول:
- بعد از هر وعده غذا: نصف استکان
- برای خنک کردن بدن و کمک به دفع سموم: روزی ۲ نوبت (مثلاً صبح و شب)
عرق این گیاه برای تنظیم قند خون، تقویت کلیه و کبد، تصفیه خون و کمک به گوارش بسیار کاربردی است.
موارد منع مصرف و هشدارها
- زنان باردار: بهشدت ممنوع؛ ممکن است موجب سقط شود
- نتیجه مصرف زیاد تحریک مخاط گوارشی و لثه و افزایش سودای بدن است.
- در برخی افراد باعث تشنج مثانه و عدم دفع ادرار میشود.
- بیماران بواسیر مصرف نکنند
جمعبندی
بولاغ اوتی یکی از کاملترین گیاهان دارویی ایران است؛ گیاهی سرشار از ویتامینها، املاح معدنی و ترکیبات فعال که میتواند برای سمزدایی بدن، درمان بیماریهای کلیوی، مشکلات گوارشی، تنفسی، پوستی، تیروئید، کمخونی، استخوانها، زیبایی و مو بسیار مؤثر باشد. طبیعت گرم و خشک این گیاه، آن را به گزینهای عالی برای پاکسازی بدن و تقویت سیستم ایمنی تبدیل میکند. با این حال مصرف آن در بارداری و استفاده بیش از حد توصیه نمیشود.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.