ریشه کما (آنغوزه)؛ دوای کنترل قند
ریشه کُما یا آنغوزه یکی از ارزشمندترین گیاهان دارویی مناطق کوهستانی شرق و جنوب ایران است؛ همان ریشهای که از آن شیره بدبو ولی بسیار پرخاصیت آنغوزه بهدست میآید. این گیاه از گذشته در طب ایرانی، هندی، نپالی، چینی و حتی اروپایی برای درمان مشکلات گوارشی، عفونتها، انگل، سرفههای شدید، اسپاسم و دردهای عصبی استفاده میشده است.
شناخت گیاهشناسی ریشه کما
بر اساس دادههای کتابخانهای و مطالعات میدانی PDF ارسالی شما، این ویژگیها برای Ferula assa-foetida گزارش شده است:
- گیاهی چندساله، علفی، با ارتفاع ۲ متر
- ریشه ضخیم، گوشتی و پُر از مجاری رزینی
- تولید شیره سفید که در تماس با هوا به رنگ قهوهای – کهربایی در میآید
- بوی بسیار تند و گوگردی (علت نامگذاریهای «آنغوزه»، «شیطانبو»، Devil’s dung و…)
- رشد طبیعی در نواحی شرقی ایران، افغانستان، بخشهایی از پاکستان و ترکمنستان
- در ایران با نامهای «آنغوزه»، «آنقوزه»، «انغوزه»، «کُما»، «انگوزه»، «انغوزکما» شناخته میشود
- برداشت شیره معمولاً از خرداد تا مرداد با برشدادن ریشه انجام میشود. (در فایل PDF نیز مراحل دقیق استخراج شرح داده شده است.)
ترکیبات شیمیایی مهم آنغوزه
نتایج مطالعات متعدد (Iranshahy 2011 و Kavoosi 2013) نشان میدهد:
۱. رزین (۴۰–۶۴٪)
- فروولیک اسید و مشتقاتش
- کومارینها
- سسکوئیترپنکومارینهای ضدویروسی
(برخی از این ترکیبات طبق مقالات حتی از داروی Amantadine در مهار آنفلوانزا قویتر عمل کردهاند.) - ترپنوئیدها
۲. صمغ (۲۵٪)
- گلوکز
- گالاکتوز
- آرابینوز
- رامنوز
- اسید گلوکورونیک
- پلیساکاریدها و گلیکوپروتئینها
۳. بخش فرّار یا اسانس (۱۰–۱۷٪)
- ترکیبات گوگردی بسیار فعال شامل:
- (E)-1-propenyl sec-butyl disulfide
- (Z)-1-propenyl sec-butyl disulfide
- methyl-thio derivatives
- مونوترپنها و سزکوییترپنها
- مواد مؤثره آنتیباکتریال و ضدقارچ
این ترکیبات دلیل بوی شدید، خاصیت ضدعفونیکننده بالا، اثرات قوی گوارشی و فعالیت ضدویروسی ریشه کما هستند.
خواص درمانی ریشه کما
پژوهشهای جدید نیز نشان دادهاند که ترکیبات گوگردی، کومارینها، سسکوئیترپنکومارینها و پلیساکاریدهای موجود در ریشه کما دارای اثرات ضدویروسی، ضدمیکروبی، ضدالتهابی، آنتیاکسیدانی، ضداسپاسم و حتی ضدسرطان هستند. خواص 9گانهی این ادویهی دارویی از این قرار است:
۱. تقویت گوارش و رفع نفخ
ریشه کما یکی از مؤثرترین گیاهان برای بهبود عملکرد دستگاه گوارش است. ترکیبات رزینی و گوگردی آن با تحریک ترشح صفرا و فعالسازی آنزیمهای گوارشی، فرآیند هضم را آسانتر میکنند. این گیاه بهطور طبیعی گازهای جمعشده در معده و روده را کاهش داده و احساس سنگینی، بادگرفتگی و فشار شکمی را برطرف میسازد. خاصیت ضداسپاسم آن نیز موجب آرامشدن انقباضات عضلانی روده و کاهش دردهای کرامپی و دلپیچه میشود.
۲. خاصیت ضدانگل و پاکسازی روده
در طب سنتی ایران، چین، هند و نپال، کما به عنوان یک ضدانگل قوی شناخته میشود. ترکیبات گوگردی فعال موجود در ریشه، محیط روده را برای کرمها، انگلها و تخم آنها نامناسب کرده و به پاکسازی تدریجی دستگاه گوارش کمک میکند. پژوهشهای جدید این اثر را تأیید کردهاند و نشان میدهند که عصاره آنغوزه توان مهار انگلها و برخی قارچهای بیماریزا را دارد و میتواند در کاهش عفونتهای گوارشی بسیار کمککننده باشد.
۳. بهبود مشکلات تنفسی و باز کردن مجاری هوایی
ریشه کما در طب سنتی جایگاهی ویژه در درمان سرفه، آسم، گرفتگی سینه و برونشیت دارد. بوی تند و ترکیبات فرّار آن، اثر خلطآوری طبیعی ایجاد میکنند و به خروج بلغم و ترشحات انباشته در ریه کمک مینمایند. این گیاه همچنین التهاب مجاری تنفسی را کاهش داده و تنفس را برای فردِ دچار تنگی نفس یا سرفههای طولانی آسانتر میسازد.
۴. آرامبخش اعصاب و کاهش اسپاسمهای عصبی
آنغوزه تنها بر سیستم گوارش اثر ندارد؛ بلکه بر سیستم عصبی نیز اثر آرامبخش دارد. در منابع طب سنتی، این گیاه برای حالات هیجانی، اضطراب، تشنجهای خفیف، بیقراری عصبی و اسپاسمهای شدید مفید دانسته شده است. ترکیبات کومارینی و رزینی آن با کاهش تحریکپذیری سیستم عصبی، به ایجاد آرامش و کاهش تنشهای عصبی کمک میکنند.
۵. خاصیت ضدالتهابی و آنتیاکسیدانی
ریشه کما سرشار از ترکیباتی است که با رادیکالهای آزاد مقابله کرده و از سلولها در برابر آسیبهای اکسیداتیو محافظت میکنند. این ویژگی، آن را به یک ضدالتهاب طبیعی تبدیل کرده است که میتواند در کاهش التهابهای داخلی، کاهش دردهای عضلانی و کمک به بازسازی بافتها مؤثر باشد. نقش آنتیاکسیدانی این گیاه همچنین باعث بهبود سلامت عمومی و تقویت سیستم ایمنی میشود.
۶. کمک به کنترل قند خون
مطالعات جدید نشان میدهد که برخی از اجزای ریشه کما میتوانند در بهبود عملکرد انسولین و تنظیم قند خون نقش داشته باشند. این گیاه با کاهش التهاب و بهبود سوختوساز، به حفظ تعادل قندی بدن کمک کرده و میتواند برای افراد دچار نوسانات قند خون مفید باشد.
۷. اثرات ضدسرطانی و محافظتکننده سلولی
وجود سسکوئیترپنها و کومارینها در این ریشه دارویی، این گیاه را به یک عامل محافظتکننده در برابر برخی فرآیندهای سرطانزا تبدیل کرده است. این ترکیبات توان مهار جهشهای سلولی و جلوگیری از تکثیر نامتعارف سلولها را دارند. به همین دلیل، در برخی منابع علمی از ریشه کما به عنوان یک گیاه دارای پتانسیل پیشگیریکننده از سرطان (Chemopreventive) نام برده شده است.
۸. بهبود جریان خون و کاهش فشارخون
ریشه کما با کاهش اسپاسمهای عروقی و گشادکردن رگها، به بهبود گردش خون کمک میکند. این اثر، همراه با خاصیت ضدالتهابی گیاه، میتواند به تنظیم فشارخون و کاهش سردردهای ناشی از گرفتگی عروق کمک کند.
۹. اثرات مفید در سلامت زنان
این ادویهی پرخاصیت برای کاهش دردهای دوران قاعدگی، بهبود قاعدگیهای سخت و رفع مشکلات ناشی از سردی رحم توصیه شده است. اثر گرمکننده و ضداسپاسم گیاه، گرفتگیها و دردهای رحمی را کاهش میدهد. (توضیح مهم: مصرف در بارداری ممنوع است.)
روش مصرف
- بهصورت دمنوش ریشه خشکشده: مقدار بسیار کم (یکچهارم قاشق چایخوری) با آب داغ دم شود. مناسب مشکلات معده، نفخ و انگل.
- بهصورت پودر ریشه در غذاها: افزودن مقدار بسیار اندک در خورشت و غذاها جهت تقویت هضم و ضدنفخ.
- حلکردن مقدار کم در روغن حیوانی (روش آیورودا): برای درمان دلدرد، نفخ شدید و کولیت خفیف توصیه میشود.
- مصرف موضعی عصاره ریشه: در طب قدیم برای دردهای عصبی یا اسپاسم عضلات استفاده میشده است.
- مصرف در ترکیب با عسل یا گلاب: جهت مشکلات تنفسی، سرفه مزمن و برونشیت.
نکات مهم مصرف
- مصرف در دوز کم: ریشه این گیاه بسیار قوی است؛ زیادهروی باعث سردرد و تحریک معده میشود.
- ممنوعیت مصرف در بارداری: ممکن است باعث انقباض رحم شود.
- احتیاط در بیماران معده حساس: در زخم معده فعال نباید بدون نظر متخصص مصرف شود.
- اجتناب از مصرف همزمان با رقیقکنندههای خون: احتمال تقویت اثر داروهای ضدانعقاد وجود دارد.
- مصرف در کودکان فقط با نظر متخصص طب سنتی: به دلیل شدت اثرات ضداسپاسم و ضدانگل.
عوارض احتمالی
- بوی بسیار قوی که ممکن است در برخی افراد سردرد ایجاد کند
- تحریک معده در مصرف زیاد
- سوزش مختصر گوارشی
- احتمال تداخل با داروهای فشارخون و ضدانعقاد
جمعبندی
ریشه کما یا آنغوزه یکی از قدیمیترین گیاهان دارویی جهان است که هم در طب سنتی و هم در پژوهشهای جدید، خواص فراوان آن اثبات شده است. ترکیبات گوگردی، کومارینها و رزینهای فعال موجود در این گیاه آن را به یک ضدنفخ، ضدعفونیکننده، ضدویروس، ضدانگل، ضداسپاسم و داروی مؤثر تنفسی تبدیل کرده است.
استفاده صحیح با دوز مناسب از آنغوزه میتواند نقش مؤثری در بهبود مشکلات گوارشی، تنفسی، عصبی و حتی پیشگیری از بیماریهای مزمن داشته باشد.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.