سنگ شغار؛ راز پاکسازی فضا
سنگ شغار یا قلیاب شغار یکی از مواد سنتی پرکاربرد در گذشته بوده است که از سوزاندن گیاهان شورپسند، بهخصوص گیاه اشنان بهدست میآید. این ماده که ظاهری سنگی و رنگ تیره دارد، از لحاظ شیمیایی سرشار از ترکیبات قلیایی مانند کربنات سدیم و کربنات پتاسیم است و به همین دلیل pH بسیار بالایی دارد.
در گذشته از سنگ قلیاب در صنایع سنتی، طب عامیانه، صابونسازی، شیشهسازی و حتی علوم غریبه استفاده میشد؛ اما امروزه مصرف آن، مخصوصاً برای اهداف درمانی یا خوراکی، به دلیل قدرت قلیایی بسیار بالا و احتمال آسیب جدی، نیازمند احتیاط کامل است.
منشأ و نحوه تهیه
این سنگ از خاکستر گیاه اشنان بهدست میآید؛ گیاهی که در شورهزارهای خشک ایران، بهویژه استان قم، رشد میکند.
در روش سنتی:
- شاخهها و برگهای اشنان را خشک میکردند.
- سپس آن را میسوزاندند.
- خاکستر خاکستری-تیره تا سیاه حاصل، پس از فشردهسازی، به شکل سنگ قلیاب درمیآمد.
این ماده معمولاً بوی نامطبوعی شبیه فاضلاب دارد که ناشی از املاح قلیایی و ترکیبات معدنی موجود در آن است.
ترکیبات شیمیایی سنگ قلیاب شغار
بر اساس منابع سنتی و بررسیهای جدید، ترکیبات اصلی این ماده شامل:
- کربنات سدیم (Na₂CO₃)
- کربنات پتاسیم (K₂CO₃)
- مقادیر کمتر املاح منیزیم، کلسیم و املاح شور
همین ترکیبات، قلیاب شغار را به یک ماده بسیار قلیایی و خورنده تبدیل میکند.
خواص و کاربردهای سنتی سنگ شغار
برخی از مهمترین کاربردهای آن:
۱. استفاده در صنایع سنتی
صابونسازی سنتی
محلول قلیاب بهعنوان ماده قلیایی اصلی برای تولید صابونهای شغاری به کار میرفت. این صابونها خاصیت پاککنندگی بالا و کف مناسب داشتند.
شیشهسازی و تصفیه آب
قلیاب بهعنوان کاهنده دمای ذوب مواد اولیه شیشه و همچنین در برخی فرایندهای تصفیه آب مصرف میشد.
۲. کاربرد در طب عامیانه
در گذشته از قلیاب برای موارد زیر استفاده میشده است:
- نرم کردن پوست و مو (محلولهای بسیار رقیق)
- رفع چربی شدید پوست سر
- کاهش شوره یا رفع برخی مشکلات پوستی (بهصورت محدود و سنتی)
نکته مهم:
با توجه به قدرت قلیایی شدید قلیاب، استفاده درمانی یا زیبایی از آن بدون نظارت علمی توصیه نمیشود.
خواص سنگ شغار برای مو
شغار، ماده پایه صابونهای سنتی قدیم بود. صابون شغاری:
- چربی اضافی پوست سر را کاهش میدهد
- باعث پاکسازی عمیق میشود
- در برخی افراد ریزش ناشی از چربی زیاد را کاهش میدهد
- میتواند همراه با سدر، حنا، رزماری یا ختمی برای تقویت مو استفاده شود
نکته: استفاده از صابونهای قلیایی برای موهای خشک یا آسیبدیده توصیه نمیشود.
کاربردهای رایج امروزی
امروزه از قلیاب شغار بیشتر در موارد زیر استفاده میشود:
- مصارف صنعتی (شیشهسازی، صابونسازی سنتی)
- برخی فرآیندهای کشاورزی برای تنظیم pH خاک
- باورهای سنتی مرتبط با باطلالسحر
- کاربردهای محدود در رنگرزی و صنایع دستی
تاریخچه سنگ شغار
این بخش صرفاً برای آشنایی با روشهای قدیمی ارائه میشود؛ مصرف خودسرانه میتواند خطرناک و آسیبزا باشد.
۱) ترکیب شغار و سرکه برای پاکسازی سنتی مکان
- روش: جوشاندن مقدار مشخصی قلیاب با سرکه
- کاربرد: پاشیدن در چهار گوشه مکان جهت باطل کردن طلسم در آیینهای قدیمی
- زمان: معمولاً شب جمعه یا روزهای زوج
۲) ریختن ترکیب قلیاب در اطراف خانه
- روش: سه قسمت کردن سنگ قلیاب و جوشاندن هر قسمت با سرکه و کمی آب
- کاربرد: دفع انرژی منفی یا رفع طلسم طبق باورهای قدیمی
۳) غسل قلیاب و سرکه
- روش: ترکیب پودر قلیاب با سرکه و ریختن روی بدن
- نکته: شدیداً خورنده و با بوی تند
- کاربرد سنتی: رفع سحر شخصی (در فرهنگ عامیانه)
نکات ایمنی و هشدارهای مهم
به دلیل pH بسیار بالا، سنگ قلیاب میتواند باعث آسیبهای جدی شود:
ایمنی حین کار
- استفاده از دستکش ضخیم: جلوگیری از سوختگی شیمیایی
- عینک ایمنی: جلوگیری از آسیب چشم
- ماسک مناسب: جلوگیری از استنشاق گازها یا گرد قلیاب
- دوری از دسترس کودکان
خطرات احتمالی
- سوختگی شدید پوست و چشم
- التهاب دستگاه تنفسی
- سوختگی داخلی در صورت مصرف خوراکی
- برهم خوردن تعادل pH بدن
- آسیب دائمی بافت پوست
آیا سنگ شغار جایگزین دارد؟
بله. امروزه برای کاربردهای قدیمی قلیاب، جایگزینهایی وجود دارد:
- برای نرم کردن پوست: روغنهای گیاهی، کرمهای مرطوبکننده
- برای مو: شامپوهای گیاهی ملایم
- برای از بین بردن موهای زائد: لیزر، اپیلاسیون، کرمهای موبر استاندارد
- برای مشکلات پوستی: داروهای موضعی تأیید شده
- برای رفع انرژی منفی (باورهای عامیانه): روشهای غیرشیمیایی و غیرخورنده
جمعبندی
قلیاب شغار مادهای سنتی با پیشینه طولانی در ایران است که از خاکستر گیاه اشنان تهیه میشود. این ماده به دلیل ترکیبات قلیایی قوی خود، در گذشته در صنایع سنتی و آیینهای عامیانه مصرف زیادی داشته است.
امروزه استفاده از آن، خصوصاً در تماس با بدن یا مصرف خوراکی، بدون نظارت متخصص توصیه نمیشود و صرفاً کاربردهای صنعتی و سنتی محدود دارد.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.